http://www.youtube.com/watch?v=dKaim4h65Xg
Topkapı Sarayı Sarnıç Sistemleri Surveyi:
2009 yaz ayı boyunca her Salı günü çalışılan, Topkapı saray bölgesindeki sarnıçları ve tahliye kanallarının envanterinin çıkarılmasını amaçlayan bu çalışma, Çiğdem Özkan Aygün başkanlığında ve Aspeg üyelerinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın genel sunumu Topkapı sarayında 23 02 2010 tarihinde Sayın Ali Yamaç ve Çiğdem Özkan Aygün tarafından sunulmuştur.
Bizim burada ele almak istediğimiz konu, çalışmalarda uygulanan, sualtı mağaracılık tekniklerinin nasıl planlandığı, genel çalışmaya nasıl katkı sağladığı üzerine olacaktır. Çalışılması zor koşulları içeren, sarnıç ve bağlantı kanallar sistemlerini 2 ana kategori altında incelemek gerekir.
a) Kötü Görüş, Dar Alanlar.
b) Uygun Malzeme Kullanımı ve Konfigürasyon Teknikleri.
Sarnıç sistemlerinin tam olarak ne kadar büyüklükte ve derinlikte olduğu kestirilemediğinden, birebir aletli dalış ile envanter çıkarılmasını yoluna gidilmiştir. Envanter edinimi esnasında, robot kameralar(remote operating vehicles, rov), fotograf, video kullanılmıştır.
Kanallara yapılan penetrasyon(sızma) bazen su içinden , bazen su üstünden gerçekleşmiştir, kanalların ve sarnıcın durumunu göre, scuba yada skin dalış teknikleri kullanılmıştır. Kanal yollarının birbirine bağlantılı olması herhangi bir, referans ipi kullanımına gerek oluşturmamıştır. Sonuçta sit alanı üstünde bir araştırma olduğundan, herhangi bir kısma bir şey çakmak ve takmak, tarihi dokuya zarar vereceğinden zeminlere minimum temas hedeflenmiştir.
A) Kötü görüş, dar alanlar:
Yaklaşık 1,30 cm yükseklik ve 60cm eninde inşa edilmiş kanallar, hareket etme zorluğu yanı sıra, üstümüzde taşıdığımız, scuba ekipmanları , envanter malzemeleri(video, ışık fotograf) taşınmasını zorlaştırmıştır, bu sebeble bazen su üstünden survey alınıp skin dalış teknikleri kullanılmıştır. Kötü görüşün yol açtığı(50cm görüş) derinlik ve yön kavramı üstünde ciddi baskı oluşturmuştur. Görüşün bozulmasındaki ana etmen, zeminde bulunun sist tabakası ile suyu girilirken yan cenahtan suyu karışan toz toprak yada moloz birikintileri, yada kontrolsüz yapılan palet vuruşları hem görüntü almayı hemde hareket etmeyi sıkıntıya sokmuştur. Bazı çalışmalar (dalışlar) suyun içindeki partiküllerin zemine çökmesi sonrasında(3 hafta min) yapılabilmiştir. Çekim esnasında oluşan kötü görüş artı karanlık içinde en iyi referans kullanılan ışık sistemleri olmuştur, yaklaşık 50 wat enerji üreten led fenerler, hem uzun süre ışık kaynağı sağlamış hemde gerekli aydınlanmayı sağlamıştır. Özellikle dar alanlarda hareket ederken , sarnıç içindeki metal ilişkenler(demir çubuk kazık, paslanmış borular) ciddi sıkıntı yaratmıştır. Şöyleki 50cm zor gördüğünüz bir su içinde, hareket etme zorluğu yaşarken, önünüze yada arkanıza yada kafanıza doğru uzunan metal parçalara karşı çok dikkatli olma durumu hissedilmiştir. Sarnıç içinde refaranslıktan inilen 8 metre sadece dalış bilgisayarının metraj bölümünden anlaşılmıştır. Bzı sarnıçlarda görüş ve suyun temiz olması , hareket etme kolaylığı sağlamıştır, burada sarnıcın giriş noktsını çok dar olması 60cm en, ekipmanı önce aşağı sarkıtıp suda giyinilmesi ihtiyacını doğurmuştur.
B) Uygun Malzeme Kullanımı ve Konfigürasyon Teknikleri
Bu tür ortamlar için , düşünülen standart scuba ekipmanı, hareket etme kısmında zorluk çıkarmıştır, özellikle , sarnıcı merdivenle inilen ilk 10 metre de. Bu tarz dar alanlarda daha ufak hacimli tüpler 4litre gibi daha kullanışlı olacaktır. Özellikle dar alanlara girip çıkarken ekipmanın sırta nazaran, göğsü alınması, regulatör bağlantılarının buna göre dizayn edilmesi, olası sürtünmelerin önüne gececektir, kullanılan ışık sistemlerinide aynı mantıkta ekipman üstünde , kanasterli(hortumlu) fenerler ile yapılması, ışık kaynağını yönlendirmede ve kullanmada kolaylık sağlamıştır. Sonuçta ekip olarak çalışıldığından her zaman yüzey destek ekibinin olması çalışmaları kolaylaştırmıştır. Suyun çok soğuk olmaması, temiz olması, ıslak elbise kullanımına imkan tanıdığından, üşeme katsayısı minimum olmuştur. Bu taraz dar alanlarda, klasik palet vurma yerine , frog tarzı dediğimiz, ayaklarının içden dize doğru çekilerek yapılan hareket, hem suyun bulanmasına engel olup, hemde uygun yüzerliliğin sağlanmasında etkili olmuştır. Özellikle dar alanda , yüzerliliğinizi kontrol ederken, video ile kayıt almak bu anlamda önemlidir.
2010 senesinde çalışmaların devam edeceğine dair, bilgiler bizleri memnun etmiştir, bu anlamda yeni sezonda yapılacak çalışmalarda, bir önceki senenin tecrübeleri, daha verimli çalışmalar yapabileceğimizi göstermektedir.
Saygılarımla,
Ali Hakan EĞİLMEZ